W średniowieczu musiało być cholernie wesoło! Tak w każdym razie wynika z obrazów i ilustracji pochodzących z tamtego okresu

Pewna internautka postanowiła podzielić się swoim zdjęciem z młodości i porównać je ze swoją aktualną fotografią, aby udowodnić, że obecnie wygląda znacznie młodziej, mimo iż minęło dobre kilka lat. Ludzie szybko podchwycili trend i sami zaczęli udostępniać swoje zdjęcia z takimi samymi porównaniami. Czyżby więc film o Benjaminie Buttonie był tak naprawdę oparty na faktach?

Dziś m.in. o ile średnio przekracza się budżet na organizację igrzysk olimpijskich, wyjątkowa zdolność waranów z Komodo, nietuzinkowa okoliczność zaśpiewania słynnego utworu "Always look on the bright side of life" oraz cena za morderstwo u gangów z Nowego Jorku.

Średniowieczne malunki mają w sobie coś niezwykle intrygującego. Są prostackie, niekiedy dość wulgarne i aż nazbyt dosadne w swym przekazie, zazwyczaj ściśle związanym z biblijnym przypowieściami. Dziś omówimy sobie kilka perełek dawnego malarstwa, które to zazwyczaj wywołują u współczesnych odbiorców odruch typu „Co to ma być, do jasnej cholery?”.

Średniowieczny facepalm

Średniowieczne obrazy i ich dziwne treści i zapędy autorów na Joe Monster

Ten obrazek pochodzi z tzw. „Biblii ubogich” - bogato ilustrowanego Pisma Świętego wydanego na przełomie XIII i XIV wieku w Holandii. Warto jednak zaznaczyć, że motyw ten jest dość często spotykany w religijnym malarstwie. Mężczyzna z fujarką na wierzchu to nie kto inny, jak sam Noe. Według biblijnego przekazu, człowiek ten zasłynął głównie ze skonstruowania wielkiej łajby, która pomieściła jego rodzinę oraz olbrzymią ilość zwierząt różnych gatunków.

Mało jednak kto wie, że Noe był także pijakiem-recydywistą. Jego pociąg do trunków wyskokowych stał się wręcz legendarny już po potopie. Legendarny konstruktor arki jako pierwsza osoba wymieniona w Biblii założyła winnicę. Noe był też pierwszą postacią, która na kartach Pisma Świętego ordynarnie się najeb#ła.

Podczas jednej z samotnych libacji, Noe zasnął zupełnie odkryty. Odsłonięte genitalia swojego opitego staruszka zobaczył jego syn – Cham, który natychmiast zawołał swych braci, aby wspólnie kręcić bekę z ojca. Ci jednak nie chcieli oglądać tatowego przyrodzenia. Kiedy Noe wytrzeźwiał, potępił czyn Chama. Według niektórych interpretacji tego fragmentu Księgi Rodzaju, sprawa wcale nie musiała dotyczyć podglądania pijanego menela, ale czynu znacznie bardziej zasługującego na potępienie. Niektórzy rabini twierdzą, że Cham, korzystając z niedyspozycji swego rodziciela, przespał się z własną matką. Inni sugerują, że wykastrował Noego, a nawet zgwałcił go analnie…

Otwarte umysły

A oto jedna ze stron datowanego na 1285 rok francuskiego manuskryptu „Le Livre d'images de madame Marie”. Zawierał on 87 stron z ilustracjami przedstawiającymi fragmenty życia Chrystusa oraz co ciekawszych świętych kościoła katolickiego.

Mamy tu scenę spotkania dwóch męczenników. Jeden z nich to święty Dionizy Areopagita – pierwszy biskup Aten, który głosząc słowo Boże dotarł aż do Paryża, gdzie padł ofiarą prześladowań chrześcijan. Został poddany torturom i skrócony o głowę.

Druga z postaci uwiecznionych na karcie manuskryptu to belgijski święty Piatus, który to został wyświęcony przez Dionizego. Ten duchowny również miał pecha i trafił na okres chrześcijańskich czystek za panowania cesarza Maksymiana. Piatus został pozbawiony życia poprzez ścięcie czubka głowy.

Nożem po prąciu

A tu mamy popis talentu żyjącego w drugiej połowie XII wieku francuskiego ilustratora. Zasłynął on jako artysta, który ubogacił rękopis Biblii powstałej na zlecenie Jana II Dobrego. Na tym rysunku widzimy źródło brit mila - przymierza zawartego pomiędzy narodem wybranym a Bogiem. Ludzką stroną tego porozumienia był widoczny na ilustracji Abraham, który zgodnie z wolą Stwórcy jako pierwszy miał zostać obrzezany. Po nim takiemu zabiegowi poddano każdego żydowskiego noworodka. W ten sposób procedura, której głównym powodem były kwestie czysto higieniczne, została ubrana w religijne szaty.

Hammertime!

Kolejna intrygująca ilustracja również pochodzi z kart francuskiego Pisma Świętego. Ten konkretny egzemplarz powstał w 1290 roku. Uroczy zgon, który podziwiać możemy na powyższej grafice, to fragment historii opisanej w Księdze Sędziów. Sisera stał na czele armii Kananejczyków – ludu, który skonfliktowany był z Izraelczykami. Ostatecznie kananejskie oddziały dostały okrutny łomot od wojsk izraelskiego dowódcy – Baraka. Sisera, nie chcąc trafić do niewoli, dał dyla. Postanowił się ukryć w osadzie koczowniczego plemienia Kenitów. Pech chciał, że trafił do namiotu niejakiej Jael – kobiety, która wcale nie zamierzała wyciągać do przybysza pomocnej dłoni. Gdy wycieńczony ucieczką Sisera zasnął, niewiasta wzięła palik od namiotu i za jego pomocą przebiła swemu gościowi skroń.

Przekąska

W XIII wieku florencki poeta Giovanni Boccaccio napisał popularną wśród włoskiej arystokracji książkę będącą zbiorem klasycznych i biblijnych legend. Ilustracje i obrazy przedstawiające mężczyznę pożerającego niemowlaka to częsty motyw w sztuce. Według rzymskiej mitologii bóg rolnictwa, Saturn, pokonał swego ojca i tym samym zdobył władzę nad światem. Aby jednak nie dopuścić do podobnej sytuacji w przypadku własnych dzieci, bóg ten miał w zwyczaju pożerać własne potomstwo w wieku niemowlęcym. Motyw ten chyba najbardziej znany jest z obrazu Francisca Goi, tym niemniej średniowieczna wersja Saturna również zasługuje na uznanie.

Ślimaki, dużo ślimaków

Bardzo popularnym elementem średniowiecznej sztuki były sceny, w których rycerze toczą boje ze… ślimakami. Do dziś jednak nie do końca wiadomo, czego metaforą mają być te dziwaczne pojedynki.

W 1960 roku historyk Lilian Randall naliczył się aż 700 przykładów rycerskich batalii ze ślimakami, mających miejsce gdzieś na marginesach religijnych rękopisów. Uznał on, że te małe, zabawne rysuneczki to kpina z Longobardów – germańskiego plemienia słynącego w tamtym czasie ze zdradliwych posunięć i mocno nierycerskiego, tchórzliwego zachowania.
Inni znawcy średniowiecza uważają, że to metafora społecznej opresji i niesprawiedliwości sądownictwa. W starotestamentowej Księdze Psalmów pojawia się bowiem fragment dotyczący osób ferujących nieprzemyślanymi wyrokami: „Niech przeminą jak ślimak, co na drodze się rozpływa, jak płód poroniony, co nie widział słońca”.

Bojowe ślimaki są równie częstym elementem ozdobników średniowiecznych tekstów, co inne powtarzające się dziwaczne, a niekiedy i mocno pozbawione dobrego smaku motywy. Na przykład… defekacja.